ทุกข์ฉุดใจกับ “โรคภูมิแพ้” ต้องแก้ ต้องรู้ทัน!

โรคภูมิแพ้ โรคที่ใคร ๆ ก็เป็นได้ ขนาดหมอเป้ง จากละครสุดฮิต “รักฉุดใจนายฉุกเฉิน” ยังมีอาการภูมิแพ้อาหาร แพ้กุ้งกับเค้าด้วย ทุกวันนี้คนเป็นภูมิแพ้กันเยอะขึ้นจริง ๆ อย่าปล่อยให้โรคภูมิแพ้มาทำให้ทุกข์ ฉุดใจให้เศร้า มาทำความรู้จัก “โรคภูมิแพ้” ให้กระจ่าง จะได้แก้ไขให้ตรงจุด

มาทำความรู้จัก “โรคภูมิแพ้”

โรคภูมิแพ้ (Allergy) เป็นโรคที่พบได้ทั่วไป เป็นภาวะความผิดปกติที่เกิดจากการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันที่ไวต่อสิ่งกระตุ้น เช่น ไรฝุ่น ละอองเกสร ขนสัตว์ เป็นต้น ทำให้เกิดการอักเสบในอวัยวะที่สัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้นั้น โดยอาการภูมิแพ้ จะเกิดขึ้นเมื่อร่างกายสัมผัสกับสสารซึ่งกระตุ้นให้เกิดอาการแพ้ หรือเรียกว่า สารก่อภูมิแพ้ (Allergen)

เมื่อร่างกายได้รับสารก่อภูมิแพ้เข้าสู่ร่างกาย ร่างกายจะสร้างภูมิที่เรียกว่า IgE antibody ซึ่งมีผลไปกระตุ้นให้เซลล์ต่าง ๆ ทํางานผิดปกติ และมีการหลั่งสารที่ชื่อว่า ฮิสตามีน (histamine) ซึ่งเป็นสารที่ทําให้เกิดอาการแพ้ออกมา

โรคภูมิแพ้สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศทุกวัย แต่ช่วงวัยที่สังเกตุได้ชัดเจน คือ เด็กอายุ 5 – 15 ปี มักพบบ่อยกว่าช่วงอายุอื่น ๆ

สาเหตุของโรคภูมิแพ้

โรคภูมิแพ้เกิดจากพันธุกรรม ในเด็กที่มีพ่อหรือแม่ เป็นโรคภูมิแพ้ จะมีโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้ประมาณ 30-50% แต่ถ้าทั้งพ่อและแม่เป็นโรคภูมิแพ้ทั้งคู่ จะมีโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้มากขึ้นถึง 50-70% ในขณะที่เด็กที่มาจากครอบครัวที่ไม่มีประวัติโรคภูมิแพ้เลย มีโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้เพียง 10 %

สิ่งแวดล้อม เป็นสาเหตุสำคัญของโรคภูมิแพ้ สิ่งแวดล้อมที่เป็นสารก่อภูมิแพ้ เช่น ไรฝุ่น ฝุ่นละออง PM2.5 เกสรดอกไม้ ขนสัตว์ รังแคของสุนัข แมว แมลงสาบ เป็นต้น

อาหาร บางคนมีปฎิกิริยาแพ้ กับอาหารที่ร่างกายได้รับ ไม่ใช่แค่การกิน แต่บางคนแค่สัมผัสก็เกิดอาการแพ้ได้ อาหารที่คนส่วนใหญ่แพ้ เช่น อาหารทะเล กุ้ง ปู ไข่ แป้ง นมวัว เป็นต้น

ปัจจัยอื่น ๆ เป็นสารก่อภูมิแพ้บางชนิดที่กระตุ้นให้ร่างกายเกิดการแพ้ เช่น สารเคมีบางชนิด ควันบุหรี่

โรคภูมิแพ้ มีกี่ชนิด ?

โรคภูมิแพ้ อาจแบ่งไม่ได้ชัดเจนว่ามีกี่ชนิด แต่อาจแบ่งตามระบบของร่างกายที่แสดงอาการแพ้ เช่น

1. โรคภูมิแพ้ทางเดินหายใจ มีอาการน้ำมูกไหล ไอ จาม คันจมูก สาเหตุมักเกิดจาก อากาศ สภาพแวดล้อม หรือสารก่อภูมิแพ้ที่สูดดมเข้าไปทางจมูก

อ่านบทความเพิ่มเติม —> ฝุ่นไรมันเยอะ! วิธีจัดบ้านให้ห่างไกลภูมิแพ้ ต้องทำอย่างไร?

2. โรคภูมิแพ้ทางผิวหนัง มีผื่นคัน ผื่นลมพิษ คันระคายเคืองตามผิวหนัง สาเหตุคือผิวหนังสัมผัส หรือได้รับสารก่อภูมิแพ้ทางผิวหนัง หรืออาจจะได้รับทางอื่น แต่เกิดการแพ้ที่ผิวหนัง

อ่านบทความเพิ่มเติม —> โรคเวร โรคกรรม ภูมิแพ้ผิวหนัง ทำไงให้พ้นๆ เสียที!?

3. โรคภูมิแพ้ระบบทางเดินอาหาร มีอาการปวดท้อง อาเจียน ถ่ายเป็นมูกเลือด สาเหตุส่วนใหญ่ เกิดจากการแพ้อาหาร

อ่านบทความเพิ่มเติมที่ —> “ภูมิแพ้อาหารทะเล” รักษาได้ไหม ป้องกันได้เปล่า? มาดูคำตอบกัน

4. โรคภูมิแพ้ทางตา เกิดอาการคันระคายเคืองที่ตา เยื่อบุตาอักเสบ น้ำตาไหล เจ็บตา ตาแดง เกิดจากร่างกายได้รับสารก่อภูมิแพ้ที่ทำให้แพ้

อ่านบทความเพิ่มเติม —> น้ำตาไหล ตาแดง คันตา ใช่อาการ “ภูมิแพ้ตา” หรือเปล่า?

5. โรคภูมิแพ้ชนิดรุนแรงที่มีอาการหลายระบบ (anaphylaxis) คือ อาการแพ้เฉียบพลันที่เกิดขึ้นมากกว่า 1 ระบบ คือ โดยอาจมีอาการแพ้ทั้งทางระบบหายใจ ผิวหนัง ทางเดินอาหารในเวลาเดียวกัน หรือเวลาไล่เลี่ยกัน และมีอาการรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

หรือสรุปโดยง่าย ดังนี้

ถ้าโรคภูมิแพ้ เกิดที่จมูก เรียกว่า โรคแพ้อากาศ (โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้)
ถ้าโรคภูมิแพ้ เกิดที่ผิวหนัง เรียกว่า ลมพิษ หรือ ผิวหนังอักเสบภูมิแพ้
ถ้าโรคภูมิแพ้ เกิดที่ทางเดินอาหาร เรียกว่า โรคแพ้อาหาร
ถ้าโรคภูมิแพ้ เกิดที่ตา เรียกว่า โรคเยื่อบุตาอักเสบภูมิแพ้
ถ้าโรคภูมิแพ้ เกิดที่หลอดลม เรียกว่า โรคหืด

วิธีการรักษา โรคภูมิแพ้

แบ่งการรักษาโรคภูมิแพ้ ออกได้เป็น 2 ระดับ คือ

1. การใช้ยา

ยาแก้แพ้ บรรเทาอาการแพ้ เช่น ยาแก้แพ้ หรือต้านฮิสตามีน ซึ่งสามารถหาซื้อได้จากร้านขายยา โดยเลือก ยาแก้แพ้ ที่ปลอดภัย ซึ่งยาแก้แพ้ไม่ได้มีแต่ยาที่ทำให้ง่วง เพราะปัจจุบันสามารถเลือกยาแก้แพ้ในกลุ่มที่ไม่ทำให้ง่วง ราคาไม่สูง ปลอดภัย มีประสิทธิภาพดี เช่น ยาแก้แพ้ ลอราทาดีน (Loratadine) ซึ่งเป็นยาแก้แพ้ที่ช่วยบรรเทาอาการคัน เมื่อมีอาการระคายเคืองที่จมูก ไอจาม หรือคันตามผิวหนัง

ยาต้านการอักเสบ เช่น ยาสเตียรอยด์พ่นจมูก หรือสูดทางปาก ซึ่งมักใช้เมื่อมีอาการภูมิแพ้ระบบหายใจ หรือ ภูมิแพ้จมูกอักเสบ ซึ่งควรปรึกษาเภสัชกรก่อนใช้ยาทุกครั้ง

2. การใช้วัคซีนภูมิแพ้

การใช้วัคซีนรักษาภูมิแพ้ เป็นวิธีที่ต้องใช้เวลาในการรักษานาน หลายคนอาจจะเลิกไปกลางคัน รักษาไม่จบ โดยการฉีดวัคซีนรักษาโรคภูมิแพ้ มีวิธีการคือ

ต้องตรวจให้รู้แน่ชัด ว่าร่างกายแพ้สารก่อภูมิแพ้ชนิดใด
ฉีดสารก่อภูมิแพ้นั้น ๆ เข้าไปในร่างกาย เริ่มจากปริมาณน้อย ๆ และเพิ่มปริมาณขึ้นเรื่อย ๆ จนร่างกายเกิดความชินต่อสารก่อภูมิแพ้นั้น
การรักษาโดยวิธีนี้ควรทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง
ใช้เวลารับการรักษาอย่างน้อย 3-5 ปี

รู้ทัน! ป้องกัน โรคภูมิแพ้

เลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ ถ้ารู้ว่าแพ้อะไร เป็นภูมิแพ้ชนิดไหน ควรเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ สารที่ทำให้ร่างกายเกิดอาการแพ้ให้ได้มากที่สุด แต่ถ้าเลี่ยงไม่ได้ก็ต้องหาวิธีบรรเทาอาการแพ้ เช่น กินยาแก้แพ้กันไว้ก่อน หรือพกยาแก้แพ้ติดตัวไว้

ผ่าคลอด เสี่ยงเป็นเด็กภูมิแพ้ ถ้ามีลูกควรคลอดธรรมชาติแทนการผ่าคลอด เวลาคลอดทารกจะเคลื่อนออกจากมดลูกผ่านลงมายังช่องคลอด และได้รับจุลินทรีย์โพรไบโอติกที่มีประโยชน์ ซึ่งอยู่ในช่องคลอด และในลำไส้ใหญ่ส่วนล่างของคุณแม่ รวมถึงที่ปนอยู่กับมูกเลือดในช่องคลอด ผ่านเข้าทางปากและจมูกของทารก

โดยจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์นี้จะไปกระตุ้นให้ร่างกายเริ่มพัฒนาระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายให้สมบูรณ์ ทำให้ลดอาการเจ็บป่วย หรือภูมิแพ้ได้ตั้งแต่แรกเกิด แต่ปัจจุบันแม่ใช้วิธีผ่าคลอดกันเยอะมาก ซึ่งเมื่อดูประวัติการคลอดพบว่า เด็กที่คลอดโดยการผ่าตัด มีอัตราการเจ็บป่วยมากกว่าเด็กที่คลอดด้วยวิธีปกติ 3-4 เท่า

ระวังการกินอาหารนอกบ้าน ถ้ามีอาการแพ้รุนแรง แพ้แบบเฉียบพลัน anaphylaxis เช่น แพ้อาหาร ควรระวังการกินอาหารนอกบ้าน ต้องถามให้แน่ใจว่าในอาหารมีส่วนผสมที่แพ้หรือไม่

พกยาแก้แพ้ติดตัว คนที่เป็นโรคภูมิแพ้ หรือ มีอาการแพ้เป็นประจำ ควรพกยาแก้แพ้ติดตัวไว้ แต่หากมีอาการแพ้รุนแรง ญาติหรือคนใกล้ตัวควรฝึกฝนการฉีดยารักษาการแพ้รุนแรง คือ อะดรีนาลิน (adrenaline) เข้ากล้ามเนื้อต้นขา เผื่อในกรณีฉุกเฉิน

พกบัตร หรือสายรัดข้อมือเพื่อระบุสิ่งที่ตนเองแพ้ สำหรับคนที่มีอาการภูมิแพ้รุนแรง เผื่อไว้ในกรณีที่อยู่ตามลำพังและหมดสติ เวลาคนช่วยเหลือจะได้รู้และช่วยเหลือได้อย่างถูกต้อง

ลดปริมาณไรฝุ่น หรือสารก่อภูมิแพ้ในบ้าน สารก่อภูมิแพ้จากสิ่งแวดล้อม เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภูมิแพ้ได้มากที่สุด ถ้ารู้ตัวว่าแพ้สิ่งใด ควรเลี่ยงให้มากที่สุด เช่น แพ้ไรฝุ่น ควรทำความสะอาดห้องนอน เสื้อผ้า ด้วยน้ำร้อน แพ้แมลงสาบ ต้องขจัดแหล่งเพาะพันธุ์ รักษาความสะอาดในบ้าน ในช่วงที่มีละอองเกสรมาก ควรปิดประตู หน้าต่างและใช้เครื่องปรับอากาศหรือเครื่องฟอกอากาศ ป้องกันละอองเกสร เป็นต้น