บทความนี้เขียนโดย ดร. ภก. นิติ สันแสนดี อาจารย์พิเศษ
ผู้เชี่ยวชาญผลิตภัณฑ์สุขภาพ
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ และโรคกรดไหลย้อน
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Obstructive Sleep Apnea Syndrome: OSAS) และโรคกรดไหลย้อน (Gastroesophageal Reflux Disease: GERD) มีความสัมพันธ์กัน พบได้บ่อยในคนไข้กลุ่มเดียวกัน โดยมีกลไกหลัก ดังนี้
การอุดกั้นทางเดินหายใจ: ในภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ทางเดินหายใจส่วนบนจะตีบแคบลง ทำให้หายใจลำบาก ส่งผลให้เกิดความดันลบในช่องอกและช่องท้องเพิ่มขึ้น ความดันลบนี้ดันกรดในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นมาสู่หลอดอาหารได้ง่ายขึ้น
การอักเสบ: ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ส่งผลต่อระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินอาหาร รวมถึงกล้ามเนื้อหูรูดหลอดอาหารส่วนล่าง ทำให้กรดไหลย้อนได้ง่าย
โรคอ้วน: เป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของทั้งสองโรค โรคอ้วนจะเพิ่มความดันในช่องท้อง ดันกระเพาะอาหารขึ้นมา กดทับหลอดอาหาร ทำให้กรดไหลย้อนได้ง่าย
อาการ
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ: นอนกรน หยุดหายใจขณะหลับ ง่วงนอนตอนกลางวัน ปวดศีรษะตอนเช้า อ่อนเพลีย ความจำไม่ดี
โรคกรดไหลย้อน: รู้สึกแสบร้อนกลางอก เรอเปรี้ยว คลื่นไส สำลักอาหาร เจ็บคอ เสียงแหบ
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (OSAS) ทำให้โรคกรดไหลย้อน (GERD) เป็นมากขึ้นได้อย่างไร?
กลไกหลักมี 2 ประการ:
- การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาขณะนอนหลับ ทำให้การเคลื่อนตัวของทางเดินอาหารลดลง ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการกำจัดกรดและอาหารลดลง การหลั่งน้ำลายลดลงทำให้การปรับความเป็นกลางกรดในกระเพาะอาหารลดลง ความดันในช่องอกและช่องท้องเพิ่มขึ้นส่งผลให้ดันกรดในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นมา
- ความพยายามหายใจในภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ส่งผลให้เกิดความดันลบในทางเดินหายใจส่วนบนดึงกรดในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นมา ประกอบกับความดันในช่องอกและช่องท้องเพิ่มขึ้นทำให้ดันกรดในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นมา
ผลลัพธ์:
กรดไหลย้อนขึ้นมาในทางเดินหายใจส่วนบนมากขึ้น กล้ามเนื้อหูรูดหลอดอาหารส่วนล่างคลายตัวมากขึ้น กรดไหลย้อนมากขึ้น ส่งผลทำให้เกิด การอักเสบของหลอดอาหาร แผลในหลอดอาหาร และมีความเสี่ยงต่อการเกิด มะเร็งหลอดอาหาร
การรักษา:
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ควรรีบปรึกษาแพทย์ เพื่อทำการรักษาโดย ใช้เครื่องช่วยหายใจแบบ Continuous Positive Airway Pressure (CPAP) หรือผ่าตัดขยายทางเดินหายใจ
GEDไว้แก้กรดไหลย้อน โรคกรดไหลย้อน ควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน นอกจากการปรับพฤติกรรมแล้ว การใช้ยาลดกรดเพื่อบรรเทาอาการเบื้องต้นก็เป็นสิ่งสำคัญเช่นกัน ใครที่มีอาการกรดไหลย้อนควรมียาลดกรดและขับลมติดตัวไว้ เมื่อมีอาการจะได้ใช้รักษาทันท่วงที หากมีอาการมากขึ้นปรึกษาแพทย์เพื่อพิจารณาแนวทางการรักษาอื่น เช่น การผ่าตัด
การป้องกัน
ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่กระตุ้นการหลั่งกรด นอนตะแคง ยกศีรษะเตียงให้สูงขึ้น
ข้อควรระวัง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้อง การรักษาด้วยตนเองอาจส่งผลร้ายแรง
สรุป
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ และโรคกรดไหลย้อน มีความสัมพันธ์กัน ส่งผลต่อสุขภาพทั้งด้านร่างกาย จิตใจและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ควรหมั่นสังเกตอาการ และเข้ารับการตรวจวินิจฉัย เพื่อรับการรักษาอย่างทันท่วงที โดย หากมีอาการหยุดหายใจขณะหลับหรือความเป็นห่วงเกี่ยวกับโรคกรดไหลย้อน ควรพบแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์เพื่อการประเมินอาการและการวินิจฉัยที่ถูกต้อง ผู้ป่วยอาจจำเป็นต้องทำการตรวจสอบการหายใจในระหว่างการหลับ (polysomnography) เพื่อติดตามและวิเคราะห์ระบบหายใจในระหว่างการหลับ โรคกรดไหลย้อน ใช้การส่องกล้องตรวจระบบทางเดินอาหารส่วนบน (Endoscopy) การตรวจวัดค่าความเป็นกรดในหลอดอาหาร (pH Monitoring) การปรับปรุงระบบการรักษาภาวะหยุดหายใจขณะหลับอาจช่วยลดความเสี่ยงของโรคกรดไหลย้อนและปรับปรุงคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น โดยการปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์และผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ การตรวจสอบอาการโรคและการรักษาเป็นประจำจะช่วยให้มั่นใจว่าการดูแลสุขภาพอย่างเพียงพอและเหมาะสม
นอกจากนี้ การดูแลสุขภาพที่ดีโดยรวมอาจช่วยลดความเสี่ยงของโรคกรดไหลย้อนได้ เช่น การรักษาน้ำหนักให้เหมาะสม การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ การลดการบริโภคอาหารหรือเครื่องดื่มที่ทำให้เกิดอาการกรดไหลย้อน และการทานอาหารที่เหมาะสมโดยปรับเปลี่ยนและปรับปรุงลักษณะการรับประทานอาหารให้เหมาะสมกับความเสี่ยงของโรคกรดไหลย้อนและสุขภาพทั่วไปของบุคคล
แหล่งข้อมูล
ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ และโรคกรดไหลย้อน – คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล: https://www.si.mahidol.ac.th/th/healthdetail.asp?aid=1071
หยุดอ้วน! ลดภาวะหยุดหายใจขณะหลับและกรดไหลย้อน: https://mgronline.com/qol/detail/9560000146749
โรคหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น (OSA) – โรงพยาบาลนนทเวช: https://www.nonthavej.co.th/Obstructive-Sleep-Apnea.php
