ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น เกิดจากอะไร เป็นสัญญาณเตือนโรคอะไรหรือเปล่า?

สุขภาพ
6 ก.ค. 21
60316

เคยไหม ปัสสาวะออกมาแล้วมีกลิ่นเหม็น / เหม็นกลิ่นฉี่ตัวเอง จนไม่อยากจะหายใจขณะปัสสาวะเลย! และเป็นปัญหาที่ใครหลายคนสงสัยว่าทำไม ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น เกิดจากอะไร บ่งบอกโรคอะไรหรือเปล่า? มาดูคำตอบไปพร้อม ๆ กับ Ged Good Life กันได้เลย

• สีของปัสสาวะ สามารถบอกโรคเราได้ด้วยนะ!
• ปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน เป็นเรื่องปกติ หรือเป็นโรคกันแน่?
• โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ คืออะไร จะรู้ได้ยังไงว่าติดเชื้อ?

ปัสสาวะ มาจากไหน?

ปัสสาวะ หรือ ฉี่ เป็นของเสียในรูปของเหลวที่ร่างกายขับถ่ายออกมาโดยไต ด้วยกระบวนการกรองจากเลือด และขับออกทางท่อปัสสาวะ ซึ่งเป็นผลจากกระบวนการสร้าง และสลายในระดับเซลล์ (cellular metabolism) แล้วทำให้เกิดสารประกอบไนโตรเจนที่เป็นของเสียจำนวนมาก ซึ่งจำเป็นต้องกำจัดออกจากกระแสเลือด

ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น บอกอะไรเราบ้าง ?

ปัสสาวะของคนเรา และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ล้วนมีกลิ่นคาว เพราะมีกรดยูเรียอยู่ภายในปัสสาวะ และถ้าตั้งทิ้งไว้ค้างคืน จะมีกลิ่นแอมโมเนีย ส่วนอาหาร และยาทำให้กลิ่นปัสสาวะเปลี่ยนแปลงได้ เช่น สะตอ สตือ ทำให้ปัสสาวะมีกลิ่นฉุน

ทั้งนี้อาการปัสสาวะมีกลิ่น สามารถเกิดขึ้นได้จากการเป็นโรค และไม่ใช่โรค ดังนี้

1. กลิ่นปัสสาวะที่ไม่ได้เกิดจากโรค

– กลิ่นจากอาหารที่กิน เช่น อาหารประเภทหัวหอม หน่อไม้ฝรั่ง เครื่องเทศ

– กลิ่นจากจากยาบางชนิด เช่น วิตามินต่าง ๆ

– ร่างกายขาดน้ำ ดื่มน้ำน้อย

เบื้องต้นแนะนำให้ดื่มน้ำมาก ๆ 8-10 แก้ว / วัน อย่าทานอาหารที่มีกลิ่นแรง และลองหยุดยา หรือวิตามินต่าง ๆ ที่กินอยู่สัก 1 วัน แล้วลองดมกลิ่นปัสสาวะ / กลิ่นฉี่ ตัวเองดูอีกครั้ง ถ้ายังมีกลิ่นเหม็นอยู่ อาจเกิดจากโรคต่าง ๆ ดังด้านล่างนี้ได้

2. ปัสสาวะมีกลิ่นที่อาจเกิดจากโรค

– ปัสสาวะมีกลิ่นผลไม้ เกิดจากคีโตนบอดีส์ผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

– ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็น พบได้ในผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อเอสเชอริเชียโคไล หรืออีโคไล E และภาวะพร่องเอนไชม์ย่อยสลายกรดอะมิโนฟีนิลอะลานีน หรือโรคฟินิลคีโตนูเรีย เป็นสาเหตุให้ปัสสาวะมีกลิ่นแตกต่างจากภาวะปกติ

– กลิ่นเหม็นอับเกิดจากโรคตับเรื้อรัง เช่น โรคตับแข็ง กลิ่นเหม็นเน่า เกิดจากการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะ

– กลิ่นอุจจาระ เกิดจากมีรูทะลุระหว่างสำไส้ใหญ่ และทางเดินปัสสาวะกลิ่นเหมือนน้ำตาลไหม้ เกิดจากโรคทางพันธุกรรมที่มีความผิดปกติในการเผาผลาญโปรตีน / กรดอะมิโน บางชนิดเรียกว่า โรคปัสสาวะน้ำเชื่อมเมเพิล ซึ่งพบได้น้อยมาก

– กลิ่นที่ผิดปกติอื่น ๆ เช่น กลิ่นคล้ายเบียร์ กลิ่นเหงื่อจากเท้า กลิ่นกะหล่ำปลี กลิ่นปลากลิ่นซัลเฟอร์

นพ. นิวัตน์ ลักษณาวงศ์ รพ. เจริญกรุงประชารักษ์ กรุงเทพฯ กล่าวว่า หากปัสสาวะมีกลิ่นเหม็นฉุนรุนแรง หรือกลิ่นลักษณะผิดปกติไป อาจบ่งบอกถึงภาวะหรือ โรคบางอย่างได้ โดยสาเหตุที่ทำให้ปัสสาวะมีกลิ่นเหม็นผิดปกติ แบ่งได้ 2 ประการหลัก ๆ คือ

1. สาเหตุที่พบได้บ่อยแต่ไม่อันตราย

เครื่องดื่ม หรืออาหารบางชนิด เมื่อรับประทานเข้าไปจะส่งผลต่อกลิ่นของปัสสาวะได้ เช่น กาแฟ หน่อไม้ฝรั่ง ยา หรือวิตามินบางชนิด
ดื่มน้ำน้อย ก็จะทำให้ปัสสาวะเข้มข้นขึ้น (ปริมาณน้ำลดลงแต่ของเสียมากขึ้น) จึงมีกลิ่นฉุนขึ้น

ซึ่งสาเหตุเหล่านี้สามารถแก้ไขได้โดย ดื่มน้ำให้เพียงพอประมาณ 2 ลิตรต่อวัน และลองสังเกตตัวเองว่าถ้าไม่ทานอาหาร หรือเครื่องดื่มเหล่านี้แล้ว กลิ่นดีขึ้นหรือไม่

2. สาเหตุที่ควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจรักษา

ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
เบาหวานที่มีระดับน้ำตาลสูง
โรคตับ
กระเพาะปัสสาวะมีรูรั่วต่อกับลำไส้หรือช่องคลอด
โรคพันธุกรรมบางชนิด ซึ่งทำให้ร่างกายไม่สามารถย่อยกรดอะมิโนบางชนิด และเกิดการสะสมของสารดังกล่าวในน้ำปัสสาวะจำนวนมาก จนเกิดกลิ่นผิดปกติ โดยกลิ่นจะมีลักษณะอับ หรือ กลิ่นเหมือนน้ำเชื่อม

ซึ่งสาเหตุเหล่านี้ ปัสสาวะของคนไข้มีกลิ่นฉุนที่รุนแรงผิดปกติ หรือ ปัสสาวะมีกลิ่นฉุนร่วมกับมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น ปัสสาวะแสบขัด ปัสสาวะขุ่น ปัสสาวะเป็นเลือด มีไข้ ปวดท้อง ปวดหลัง ปัสสาวะกลิ่นหวาน (เบาหวาน) คลื่นไส้ อาเจียน อาการสับสน ตัวเหลือง-ตาเหลือง (โรคตับ) ฯลฯ ซึ่งควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจและรักษา

ข้อแนะนำในการเก็บตัวอย่างปัสสาวะเพื่อการวินิจฉัยทางการแพทย์ได้อย่างถูกต้อง

กรมวิทยาศาสตร์บริการ แนะนำถึงการเก็บตัวอย่างปัสสาวะเพื่อการวินิฉัยโรค ว่า

1. กรณีต้องตรวจสอบสีของปัสสาวะ ควรจะต้องงดอาหาร และยาที่ทำให้เกิดสีเป็นเวลา 1-2 วัน

2. ควรเก็บปัสสาวะเมื่อตื่นนอนตอนเช้า ก่อนรับประทานอาหาร หรือน้ำ

3. ควรทำความสะอาดบริเวณช่องขับถ่าย กรณีที่ใช้สำลีชุบน้ำเช็ดทำความสะอาดสำหรับผู้หญิงให้เช็ดจากด้านหน้าไปหลัง เพื่อป้องกันการปนเปื้อนจากช่องคลอดหรือทวารหนัก

4. ควรเก็บปัสสาวะระยะกลาง ๆ ของการขับถ่าย และส่งตรวจทันทีภายใน 3 ชั่วโมง

จากข้อมูลดังกล่าวทำให้ท่านสามารถใช้ประกอบการสังเกตความผิดปกติของการขับถ่ายปัสสาวะ หากพบความผิดปกติก็ควรที่จะรีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจ และรักษาต่อไป

โรคสังเกตได้จากการขับถ่ายปัสสาวะ

สสส. ให้ข้อมูลถึงการปัสสาวะในแต่ละวันว่าบอกโรคได้ ดังนี้

1. โดยปกติคนทั่วไปจะมีการขับถ่ายปัสสาวะวันละ 3 ถึง 5 ครั้ง

ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการถ่ายปัสสาวะควรเป็นเวลากลางวัน ตั้งแต่ตื่นนอนตอนเช้าถึงก่อนเข้านอน ส่วนเวลากลางคืนหลังเข้านอนแล้ว ไม่ควรขับถ่ายปัสสาวะอีกไปจนกว่าจะถึงเช้า ยกเว้นเด็กเล็ก หรือดื่มน้ำมากเกินไป คิดมาก นอนไม่หลับ อาจทำให้มีการขับถ่ายปัสสาวะในเวลากลางคืนได้

2. การขับถ่ายปัสสาวะบ่อย ๆ อาจเป็นเพราะมีความวิตกกังวล

ซึ่งเป็นตัวกระตุ้นให้อยากขับถ่ายปัสสาวะอยู่เรื่อย ๆ โดยที่ไม่ได้เป็นโรคไต หรือโรคทางเดินปัสสาวะก็ได้ ถ้าปัสสาวะกะปริบกะปรอยบ่อยเป็นประจำ อาจเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเฉียบพลัน หรือเป็นโรคไตพิการเรื้อรัง

3. ปกติเด็กอายุ 1 ถึง 6 ขวบ จะขับถ่ายปัสสาวะในวันหนึ่งไม่น้อยกว่าหนึ่งในสามส่วนของหนึ่งลิตร

(ประมาณ 1 แก้วครึ่ง) และไม่ควรมากกว่าหนึ่งลิตร เด็กอายุ 6 ถึง 12 ขวบ ควรขับถ่ายปัสสาวะวันหนึ่งไม่น้อยกว่าครึ่งลิตร และไม่ควรเกินสองลิตร ส่วนวัยผู้ใหญ่ควรขับถ่ายปัสสาวะวันละเกือบถึงหนึ่งลิตร และไม่ควรเกินสองลิตร

4. การขับถ่ายปัสสาวะน้อยไปส่วนใหญ่เกิดจาการดื่มน้ำปริมาณน้อย

ซึ่งเกิดจากการเสียน้ำภายในร่างกายจากทางอื่น เช่น เหงื่อออกมาก ท้องเดินท้องร่วง อาเจียนมาก เป็นต้น ส่วนน้อยที่จะเกิดจากโรคไต โรคหัวใจ และอื่น ๆ ถ้ามีการขับถ่ายปัสสาวะมากไปส่วนใหญ่มักเกิดจากาการดื่มน้ำปริมาณมาก หรือพบในโรคเบาหวาน เบาจืด โรคเกี่ยวกับระบบประสาท โรคไตพิการเรื้อรังบางระยะ การกินยาขับปัสสาวะ เป็นต้น

5. บางครั้งพบว่าไม่มีการขับปัสสาวะออกมาเลย

ทั้งวันขับถ่ายปัสสาวะได้น้อยกว่า 1 ใน 10 ส่วนของลิตร (น้อยกว่า 1 ถ้วยแก้ว) ซึ่งอาจเกิดจากการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ, โรคเป็นพิษเนื่องจากปรอท, โรคไตอักเสบอย่างรุนแรง, ภาวะช็อค (เลือดไปเลี้ยงร่างกายไม่พอ) เป็นต้น

สำหรับอาการผิดปกติในการขับปัสสาวะ เช่น ปวดท้องน้อยในขณะถ่ายปัสสาวะ แสบที่ช่องถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะแล้วรู้สึกไม่สุดอยากจะถ่ายอีกทั้ง ๆ ที่ไม่มีปัสสาวะ ปัสสาวะขัด อาจมีการอักเสบของทางเดินปัสสาวะ เป็นต้น

อ้างอิง : 1. wikipedia 2. thailandonlinehospital 3. tuanet 4. dss 5. สสส.